MSDS را بهتر بشناسیم

MSDS را بهتر بشناسیم

اسداله افشین، شرکت پارس طراحان دالان سبز

برگه اطلاعات ایمنی مواد MSDS)¹ )

بر طبق قوانین سازمان ایمنی و بهداشت حرف ه‏ای امریکا²، هر تولید کننده بعد از تولید یک محصول یا یک ماده شیمیایی خاص موظف است دیگران را در جریان خطرات و خواص آن ماده شیمیایی قرار دهد. 

به برگه‏رهایی که اطلاعاتی در مورد خطرات بالقوه (از قبیل خطرات سلامتی، خطرات ناشی از آتش ‏سوزی، واکنش ‏پذیری و خطرات زیست محیطی)و روش ایمن کار با مواد به ما می‏دهد، MSDS یا «برگه اطلاعات ایمنی مواد» می‏گویند.

MSDS همچنین حاوی اطلاعات مفیدی در مورد کاربرد صحیح و ایمن، روش نگهداری و انبارش، روش صحیح حمل و نقل و واکنش صحیح در شرایط اضطراری در مقابل یک ماده یا یک محصول خاص است. در این مطلب سعی داریم به سوالات زیر در مورد MSDS پاسخ دهیم.

مسوولیت تهیه MSDS بر عهد ه کیست؟

در حقیقت تهیه MSDS یکی از مهمترین وظایف کارشناسان ایمنی و بهداشت می‏ باشد  و از آن به عنوان «نقطه آغاز» یک برنامه مدیریت ایمنی و بهداشت یاد می‏ شود.

با این وجود در درجه اول، مدیریت ارشد یک سازمان مسوول فراهم ساختن امکانات و شرایط لازم جهت تهیه و انتشار MSDS و قرار دادن آن را در اختیار عموم استفاده کنندگان می‏ باشد. تهیه و تایید فنی آن بر عهده کارشناسان ایمنی و بهداشت می ‏باشد.

تفاوت MSDS با برچسب‏ های ایمنی محصول چیست؟

 MSDS با برچسب ایمنی روی محصول متفاوت است. یک برچسب ایمنی ممکن است مواردی کلی را در مورد خطرات بالقوه یک محصول یا ماده شیمیایی خاص بیان کند، در حالی که MSDS  اطلاعات جامع‏تر و کامل‏ تری را عنوان می ‏کند.

در حقیقت MSDS می‏ تواند به عنوان یک رفرنس برای تهیه برچسب ایمنی مواد نیز به کار رود. به طور کلی می‏ توانیم بگوییم که MSDS بدین منظور تهیه می‏ شود که خطرات یک محصول را بیان کند و به ما بگوید که روش ایمن کار با آن محصول چگونه است.

چه اطلاعاتی باید در MSDS موجود باشد؟

قوانین ایمنی و بهداشت در هر کشور و صنعتی متفاوت می‏باشد و بر حسب آن کشور یا صنعت ممکن است MSDS‏های متفاوتی مشاهده کنیم.

به عنوان مثال در کشور کانادا یک MSDS حداقل باید 9 مورد زیر را داشته باشد (بیشتر باشد مانعی ندارد؛ ولی ذکر کردن 9 مورد زیر الزامی است):

1-اطلاعات کلی محصول: نام محصول، نام تولید کننده آن، آدرس و شماره تلفن ضروری و اورژانسی.

2-اجزای خطرناک محصول.

3-خاصیت فیزیکی

4-اطلاعات مربوط به خطرات آتش‏ سوزی یا انفجار محصول

5- اطلاعات واکنش ‏پذیری: اطلاعات مربوط به ناپایداری شیمیایی محصول در شرایط مختلف و مواد شیمیایی که ممکن است با این محصول یا ماده واکنش خطرناک دهند.

6- اطلاعات سم‏ شناسی: اثرات بهداشتی ماده یا محصول.

7- روش‏های پیشگیرانه³

8- کمک‏های اولیه

9- اطلاعات تهیه سند⁴: چه کسانی MSDS را تهیه کردند، در چه تاریخی و .... .

آیا MSDS باید حتما 16 قسمتی باشد؟

در اکثر کشورهای دنیا از MSDSهای 16 قسمتی استفاده می‏ شود. این MSDSها 16 دسته‏ بندی مجزا  دارند. بسته به نیاز و بسته به تشخیص کارشناسان ایمنی و بهداشت حرفه‏ ای، ممکن است تعدادی از اجزای آن را کم یا زیاد کنند. کم یا زیاد کردن اجزای یک MSDS تا حدود زیادی بستگی به گروهی دارد که قرار است از آن استفاده نمایند.

فرم ساده MSDS 4 یا 5 قسمتی می‏ تواند بهترین گزینه برای گروهی باشد که در تماس مستقیم با آن ماده یا محصولند. به عنوان مثال گروه کارگران و کارمندان یک شرکت.

ولی فرم‏ های کامل 16 قسمتی یا بیشتر، اغلب در زونکن و در  دسترس متخصصان ایمنی و بهداشت حرفه‏ ای، پزشکان و پرستاران حرفه‏ ای قرار دارد.

اگر گروه هدف یک MSDS اشخاص غیر متخصص در زمینه ایمنی و بهداشت باشد، سعی کنید موارد زیر را حتما در این MSDSها قرار دهید:

•  نام ماده شیمیایی

• خطرات عمومی آن

•  کمک اولیه مورد نیاز در شرایط اضطراری

• روش انبارش و حمل و نقل

در مورد این گروه، اصل طلایی و مهم زیر را فراموش نکنید:

• از واژه‏ های تخصصی استفاده نکنید. مثلا به جای 200 سی‏سی آب ، بهتر است بنویسیم: «یک لیوان آب».

تحقیقات روانشناسی نشان داده است که هرچه یک مطلب خلاصه‏ تر، جذاب‏تر و ساده‏ تر باشد میزان توجه به آن بیشتر است.

در مورد این گروه، یک اصل طلایی دیگر را نیز به یاد داشته باشید:

•  MSDS تا جایی که ممکن است باید ساده و مختصر باشد.

در صورتی که گروه هدف کارشناسان ایمنی و بهداشت باشد، هرچه MSDS جامع‏ تر و در عین حال منظم و جمع و جورتر باشد، می‏ تواند مفیدتر باشد.

به هر حال در تهیه هر نوع MSDS موارد زیر را در نظر داشته باشید:

•  در قالبی تهیه شود که خواندن آن آسان⁵ باشد. (به اصطلاح جمع و جور و شسته و رفته باشد!)

•  جملات واضح داشته باشد. از جملات کنگ و چند پهلو در تهیه آن بپرهیزید.

•  شیوه نوشتن آن «دسته ‏بندی شده» باشد.

•  تا جایی که ممکن است فهم آن آسان و از جملات مختصر استفاده شود.

•  به یاد داشته باشید که مهم ‏تر از تهیه یک MSDS، راحتی دسترسی و قابل فهم بودن آن است.MSDS در همه زمان‏ ها و همه مکان‏ هایی که ممکن است به آن نیاز باشد باید در دسترس باشد.

آیا نیاز است تمام اطلاعات موجود در یک MSDS را بدانیم؟

اصولا لازم نیست. چیزی که بسیار مهم است زمان درست استفاده از یک MSDS است. قبل از استفاده از یک محصول یا ماده شیمیایی خاص، زمان درست استفاده از یک MSDS است. این فرهنگ باید برای کارمندان یک سازمان جا بیفتد که قبل از استفاده از هر ماده شیمیایی و یا محصول خاصی، خطرات آن را بشناسند و بدانند در شرایط مختلف چگونه در مقابل آن واکنش دهند.

آیا استفاده از یک MSDS قدیمی مجاز است؟

در کشوری مثل کشور کانادا، قوانین ایمنی و بهداشت این کشور MSDSهای با قدمت بیش از 3 سال را قبول ندارد.

برای کسب اطلاعات بیشتر می‏توانید به قانون WHMIS⁶ کشور کانادا مراجعه نمایید.

یک MSDS باید هر چند سال یک بار به روز شود؟

در کشوری مثل کشور کانادا، قوانین ایمنی و بهداشت این کشور عنوان می ‏کنند که اگر در طی سه سال اخیر اطلاعات مهم و قطعی⁷ درباره یک ماده شیمیایی و یا محصولی خاص کشف شود، سازندگان آن محصول باید اطلاعات MSDS خود را به روز کنند.

آیا کارفرما مسوولیتی در قبال تهیه MSDS دارد؟

 قوانین ایمنی و بهداشت در کشور کانادا کلیه کارفرمایان را ملزم می کند که برای محیط‏ های کاری خود، MSDSهای به روز (با قدمت کمتر از سه سال) در اختیار کارمندان خود قرار دهند.

در این کشور این الزام قانونی وجود دارد که تمام کارگرانی که به نحوی با مواد شیمایی در تماس هستند، کارفرما باید برای آن مواد MSDSهای به روز و قابل دسترس تهیه نماید.

منابع:

1- What is a Material Safety Data Sheet (MSDS)? , Canadian Centre for Occupational Health and Safety, http://www.ccohs.ca/oshanswers/legisl/msdss.html.

2- Workplace Hazardous Materials information system, http://www.hc-sc.gc.ca/ewh-semt/occup-travail/whmis-simdut/index-eng.php.

3- Occupational Safety and Health Administration, OSHA. www.osha.gov.